urządzenia elektroniczne i inne

Kiedy nie wystarczy liniał, kamień czy nawet lupa optyczna o większym powiększeniu, pomocne dla słabowidzącego czy nawet niewidomego ucznia mogą okazać się urządzenia elektroniczne:

• lupy elektroniczne,
• powiększalniki (telewizyjne, współpracujące z komputerem lub samodzielne urządzenia przenośne i stacjonarne),
• maszyny brajlowskie,
• monitory brajlowskie,
• notatniki brajlowskie,
• i inne urządzenia.

Zaprezentowane w niniejszym artykule urządzenia specjalistyczne są niestety zwykle drogie i mało kogo stać, aby je zakupił z własnych środków. Na szczęście osoby prywatne mogą starać się o różnego rodzaju wsparcie w lokalnych Centrach Pomocy Rodzinie np. z programu Aktywny Samorząd lub z tytułu likwidacji barier w komunikowaniu się. Pracownicy i wolontariusze fundacji służą pomocą w wypełnianiu wniosków.

Lupy elektroniczne

Lupy elektroniczne pełnią rolę poręcznych, czasem wręcz kieszonkowych, powiększalników, które zawsze można mieć przy sobie, by móc przeczytać nawet najdrobniejszy tekst na etykietach produktów, metki czy rozkłady jazdy. Sprawdzą się więc zarówno w szkole, jak i codziennym użytkowaniu.

Cechą charakterystyczną lup elektronicznych jest to, że oferują duży stopień powiększania przy relatywnie dużym polu widzenia w stosunku do lup optycznych. Wiele ze współczesnych lup elektronicznych wyposażonych jest w kamery i ekrany klasy HD, dzięki czemu oferują doskonałą jakość obrazu.

Kiedyś lupy elektroniczne określano powiększalnikami kieszonkowymi. Dziś, kiedy jest coraz więcej dużych modeli 7-calowych i większych, trudno dalej stosować tą nazwę dla całej grupy urządzeń. Niemniej wśród lup elektronicznych znajdziemy takie, które mają ekran rzędu 3 cale, jak i takie z ekranem 10 cali oraz wiele modeli pośrednich. Najczęściej spotyka się lupy 5-calowe.

Przykładem jednej z najmniejszych lup elektronicznych, którą śmiało można określić kieszonkową, jest 3-calowa lupa Pebble Mini

Lupka Pebble Mini oferuje ponadprzeciętne, jak na tak małe urządzenie, funkcje:

• ekran LCD 3.0” o wysokiej rozdzielczości,
• powiększenie 2x-10x,
• funkcja zamrożenia obrazu,
• 28 ustawień prezentacji tekstu,
• czas pracy na bateriach: ponad 2-3 godz,
• regulacja kontrastu.

Po drugiej stronie skali stoi zaś na przykład lupa Clover 10 HD z 10-calowym ekranem i kamerą HD.

Jej obrotowa kamera umożliwia oglądanie obrazów z bliska jak i z odległości, dzięki czemu lupa ta może być doskonałą pomocą dla słabowidzącego ucznia, umożliwiając np. powiększanie obrazu tablicy. Poza tym lupa oferuje m.in.: szeroki zakres powiększania od 2,5 - 16 razy, 18 trybów kolorów, możliwość zamrażania i zapamiętywania do 10 obrazów oraz ich eksportowanie do komputera, itp. Posiada specjalną podstawkę, która ułatwia czytanie i umożliwia pisanie pod obiektywem kamery. A z kolei wyjście TV pozwala oglądać powiększony obraz na  ogromnym ekranie telewizora.

Ogromną zaletą lup elektronicznych jest ich regulowany poziom powiększenia oraz różne tryby tzw. fałszywych kolorów pozwalające uzyskać odpowiedni kontrast, w zależności od dysfunkcji wzroku. Większość lup oferuje kilkustopniowy (skokowo regulowany) zakres powiększania od kilku do kilkunastu razy. Jednym z ciekawszych w tej kwestii jest 5-calowy model ViSee LVM-500, który oferuje płynne powiększanie w szerokim zakresie od 4 aż do 32 razy.

Duża, bo 8-calowa lupa Explore 8 oferuje zakres powiększania od 2 do 30 razy, a regulacji powiększenia można dokonywać za pomocą przycisków, ale też ekranu dotykowego. Poza tym lupa ta jest wyposażona w dwie 21-megapikselowe kamery. Jedna do bliży, adruga do dali.

Wiele lup, jak już można się było zorientować oferuje możliwość zamrażania obrazu. Niektóre mogą przechowywać w swojej pamięci nawet do 1000 takich obrazów. Przykładem takiej lupy jest Snow 7 HD Plus.

Od pewnego czasu producenci lup elektronicznych wyposażają niektóre modele w oprogramowanie OCR, które rozpoznaje tekst przechwytywany przez lupę, po czym odczytuje ona ten tekst  głosem syntezatora. Przykładem takiej lupy jest wyżej wymieniona Snow 7 HD Plus. Ale w funkcję taką wyposażone są też np. Compact 6 HD Speech czy Prodigi Tablet. Ostatnia z wymienionych lup oferuje zaawansowane funkcje odczytywania i przechwytywania nawet wielostronicowego tekstu.

Powiększalniki

Powiększalniki elektroniczne to bardzo szeroka gama urządzeń. Jedne są niewielkie i łatwe do przenoszenia, ale wymagają podłączenia do jakiegoś monitora, telewizora lub komputera. Inne posiadają własny wyświetlacz (monitor), ale są na tyle duże, że nie nadają się do przenoszenia. Choć i wśród nich znajdziemy powiększalniki określane mianem przenośnych. Są też urządzenia, podobnie jak niektóre lupy, wyposażone w syntezator mowy i oprogramowanie OCR, dzięki czemu mogą odczytywać na głos powiększany tekst.

Powiększalniki mają tą zasadniczą przewagę nad lupami elektronicznymi, że powiększany obraz można oglądać na dużym ekranie. W przypadku urządzeń podłączanych do telewizora, możemy obserwować powiększone obrazy na olbrzymim ekranie kilkudziesięciu cali. Przy tym zakresy powiększania takich powiększalników mogą być niezwykle szerokie i sięgać nawet ok. 100 razy.

Jednym z ciekawszych urządzeń jest przenośny powiększalnik Mars HD, który można podłaczyć do komputera, monitora komputerowego lub telewizora

Zaletami tego powiększalnika, poza uniwersalnym podłączeniem, są: bardzo szeroki zakres powiększania od 1,9 do 80 razy, możliwość obserowania obrazów z bliska (czytanie tekstu), z daleka (np. obserowanie tablicy)  oraz możliwość blokady autofokusa (umożliwia pisanie pod powiększalnikiem) czy zapisywanie powiększanych obrazów w pamieci komputera, itp. A wszystko to przy masie niespełna 1 kg. Podobne formę i podobne właściwości mają też Transformer HD i ONYX portable HD. Przy czym ten ostatni oferuje powiększenie siegające nawet 141 razu.

Do groma powiększalników przenośnych należy też Da Vinci HD.

Powiększalnik ten ma kamerę do oglądania przedniotów z bliska i z daleka oraz funckję tzw. lustra.  Jest wyposażony w 24-calowy monitor, ale dzięki temu, że można go składać, a waga to zaledwie 8 kg, nadaje się do przenoszenia. Poza tym powiększalnik ten jest wyposażony w OCR, dzięki czemu potrafi czytać głosem wbudowanego syntezatora rozpoznany tekst. Podobne do niego właściwosci ma inny skłądany powiększalnik GoVision. W funckję OCR jest też wyposażony  stacjonarny powiększalnik Merlin Elite HD OCR. Powiększalnik ten jest wyposażony w stolik do przesuwania powiększonych przedmiotów.

To tylko niewielka część oferowanych obecnie powiększalników. Są również urządzenia przypominające mysz komputerową, które podłączone do telewizora, monitora lub komputera powiększają znajdujacy się pod nimi tekst. Przedstwione wyżej chyba jednak najbardziej odpowiadają potrzebom uczniów.

Maszyny brajlowskie

Tradycyjne maszyny brajlowskie są dla osoby niewidomej podstawowym narzędziem do pisania. Najlepszą opinią cieszą się stare, poczciwe, klasyczne maszyny Perkins (nowy model jest problematyczny). Ale maszyna ta jest ciężka i trydna do przenoszenia. Zdecydowanie lepszą dla ucznia będzie słowacka maszyna TatraPoint Adaptive 2, która ma dodatkowo regulowany rozstaw klawiszy służacych do pisania, dzięki czemu można ją dostosować do rozmiaru rąk dziecka.

Perkins

TatraPoint Adaptive 2

W szkole jednak najlepiej sprawdzą się nowoczesne maszyny elektroniczne typu Mountbatten czy Perkins SMART Brailler, które pozwalają m.in. pisać notatki do pamięci wewnętrznej, dzięki czemu ich praca jest znacznie cichsza niż maszyn klasycznych. A notatkę taką można potem wydrukować w domu.

Perkins SMART Brailler

Mountbatten Brailler

Obie maszyny elektroniczne potrafią zapisywać teksty we własnej pamięci i eksportować je kablem USB do komputera jako pliki tekstowe. Perkins SMART Brailler wyposażony jest w niewielki, 4,3 calowy ekran, na ktorym wyświetlany jest wprowadzany czy odczytywany  zpamieci tekst wraz z sześciopunktem brajlowskim. Ponadto model ten jest wyposażony w syntezator mowy, który może czytać notatki na głos i emitować dźwięk poprzez wbudowany głośnik lub też podłączone słuchawki.

Rodzina maszyn Mountbatten Brailler może pełnić również funkcję drukarki brajlowskiej. Po podłączeniu maszyny do komputera, dzięki bezpłatnemu programowi MB-Comm można pisać tekst na tradycyjnej klawiaturze i drukować go brajlem i odwrotnie. Pisać tekst brajlem i zapisywać jako czarnodrukowe pliki tekstowe na komputerze. Program MB-Comm może w trybie chat pełnić rolę podobną, jak wyświetlacz w maszynie Perkins. Dzięki programowi temu można też drukować pliki tekstowe brajlem. Modele Brailler Plus i Whisperer Plus mogą też współpracować z niektórymi drukarkami czarnodrukowymi, dzięki czemu zapisane w nich notatki brajlowskie można wydrukować bez pośrednictwa komputera. Poza tym modele te pozwalają podłączyć zwykłą klawiaturę komuterową i pisać brajlem z jej użyciem. Dla Mountbattenów dostępny jest też specjalny wyświetlacz o nazwie Mimic. Poza tym nowe modele wyposażone w Bluetooth mogą łączyć się z urządzeniami firmy Apple (iPhone, iPad). Wówczas np. iPhone może pełnić rolę wyświetlacza, czy też za jego pomocą można zarządzać Mountbattenem.

Monitory brajlowskie

Monitory brajlowskie to niewielkie, niestety dość drogie, urządzenia, które dzięki programom udźwiękawiającym wyświetlają teksty z komputera w postaci punktów brajlowskich. Można wówczas wyłączyć mowę w udźwiękowionym komputerze i pracować na nim niemal bezszelestnie, nie przeszkadzając innym uczniom.

Niektóre monitory brajlowskie są wyposażone w funkcję notatnika. Przykładem moze tu być popularny model BrailleEDGE 40 czy też BraillePen 14. Inne monitory też mogą pełnić taką funkcję w połączeniu z komputerem czy smartfonem. Pierwszy z wynienionych modeli jest przykładem linijki 40-znakowej, a drugi to niewielka, mobilna linijka 14-znakowa. Oznacza to, że BrailleEDGE wyświetla w linii do 40 znaków brajlowskich, a BraillePen do 14. Oczywiscie im wyświetlacz brajlowski jest większy tym czytanie jest wygodniejsze, bo prezentowany jest dłuższy fragment tekstu.

40-znakowy monitor brajlowski BrailleEDGE 40

14-znakowy monitor brajlowski BraillePen 14

Ze względu na formę, szczególnie dużysz monitorów brajlowskich, często zwane są one też linijkami brajlowskimi. Największe z nich mają listwę pokazującą do 80 znaków brajlowskich. Przykładem mogą tu być monitory Fucus 80 Blue (na zdjeciu) czy Esys 80.

Notatniki brajlowskie

Notatniki brajlowskie pozwalają niewidomym sporządzać notatki w systemie brajla. Wiele z nich ma przy tym dodatkowe funkcje, takie jak: zegar, kalendarz, itp. Notatniki wyposażone w linijkę brajlowską mogą pełnić też funkcję monitora brajlowskiego.

Najtańszym notatnikiem brajlowskim jest bogato wyposażony Ibai (następca Kajetka).

Ibai optócz funkcji notatnika może pełnić też rolę bezprzewodowej klawiatury brajlowskiej dla komputerów, tabletów i smartfonów.  Wyposażony jest w dyktafon, odtwarzacz książek, menadżer plików, kalkulator, zegarek (minutnik i stoper) oraz czujnik światła i tester kolorów, a także edytor melodii. Nie posiada on linijki brajlowskiej, więc odczyt notatek polega na słuchaniu głosu syntezatora lub odczytywaniu ich w komputerze.

Funkcję prostego notatnika brajlowskiego pełni wspomniana wyżej linijka BrailleEDGE 40. Pozwala ona również na odczytywanie brajlem plików tekstowych zapisanych na karcie pamieci SD.

Natomiast najtańszym notatnikiem brajlowskim, wyposażonym w niewielką 14-zankową linijkę jest wspomniany wyżej BraillePen 14. Jest on również oferowany w zestawach z urządzeniami Apple (iPhone czy iPad), dzięki czemu jego możliwości w zakresie notatnika znacznie się zwiększają.

Bardzo popularnymi notatnikami brajlowskimi są urządzenia z rodziny BrailleSense U2 (U2, U2 Mini i U2 QWERTY).

BrailleSense U2

BrailleSense U2 QWERTY

BrailleSense U2 Mini

Model U2 ma 32-znakową linijkę brajlowską. U2 Mini - 18-zankową, a model U2 QWERTY ma linijkę 32-znakową i zwykła klawiaturę zamiast brajlowskiej. Dwa większe, 32-znakowe modele można podłączać do monitora, a dla modelu Mini przewidziano opcjonalny wyświetlacz LCD, co ułatwia współpracę ucznia z widzącym nauczycielem. Notatniki te posiadają zaawansowany edytor teksótw, menadżer plików, terminarz, kalkulator naukowy, przeglądarkę internetową, a także obsługują pocztę elektroniczną i YouTube. Można na nich odtwarzać ksiażki w formacie Daisy i pliki mp3. Dzięki modułowi GPS i oprogramowaniu mogą również służyć niewidomemu jako nawigacja. Wszystkie te notatniki mogą pełnić też rolę linijki brajlowskiej i pracują w oparciu o system Windows CE.

Podobne do wyżej prezentowanych funkcje ma notatnik Esytime, ale pracuje w oparciu o klasyczny Windows 7. To można by rzec komputer dla niewidomych.

Po zakupieniu oprogramowania Esytime urządzenie to staje się klasycznym notatnikiem brajlowskim, działającym niezależnie od systemu operacyjnego Windows. Jest to opcja dla mniej zaawansowanych użytkowników kompuetra.

Ciekawym urządzeniem jest też przenośny notatnik brajlowski o konstrukcji modułowej ElBraille W14J G2, który pracuje w oparciu o system Windows 10. Składa się on z jednostki centralnej, monitora brajlowskiego Focus 14 Blue oraz czytnika ekranu JAWS.

Zaletą tego rozwiązania jest to, ze każdy element zestawu można zakupić osobno i używać także z innymi urządzeniami. Na przykład monitor brajlowski Focus 14 Blue z iPhonem czy iPadem. System Windows 10 pozwala zaś korzystać ze wszystkich funkcji komputera, jakie tylko obsługuje program udźwiękawiajacy (sterujacy też monitorem Focus) JAWS.

Inne urządzenia

Oprócz wynienionych wyzej urządzeń jest wiele innych, które mogą być niezwykle pomocne niewidomemu czy słabowidzącemy dziecku w edukacji, ale i życiu codziennym.

Wspomniany wyżej Mountbatten może pełić rolę drukarki brajlowskiej, ale są też i inne, bardziej wydajne lub wygodniejsze w użyciu drukarki. Jedną z tańszych jest, przeznaczona do zastosowań domowych, drukarka EmBraille firmy ViewPlus.

Dzięki technologii i oprogramowaniu Tiger drukarki ViewPlus potrafią "tłumaczyć" i drukować brajlem tekst bezpośrednio z aplikacji MW Word w wesji 2007 lub nowszej. Dzięki temu przygotowanie dokumentów w brajlu nie wymaga od autora praktycznie żadnej wiedzy na temat pisma brajla. Drukarka taka może być doskonałą pomocą zarówno dla rodziców, jak i nauczycieli niewidomych uczniów. Model EmBraille jest najtańszym z rodziny drukarek ViewPlus.

Bardzo pomocne w edukacji mogą być również wygrzewarki, dzięki którym można przygotowywać dla niewidomych, bez specjalnej wiedzy i wielkich umiejętnosci, wypukłą grafikę.

Wygrzewarka Zy-Fuse

Wygrzewarka Piaf

Oba przedstwione urządzenia działają na tej samej zasadzie. Na specjalnym papierze puchnącym drukuje się na drukarce laserowej lub rysuje markerem grafikę, a potem przepuszcza taką kartę przez wygrzewarkę. Pod wpływem wysokiej temperatury w miejcach, gdzie są wyrysowane linie papier puchnie, więc grafika staje się wyczuwalna dla niewidomego.

Wreszcie bardzo przydatnym dla ucznia urządzeniem może okazać się dyktafon cyfrowy. Kilka modeli popularnego producenta, firmy Olympus, posiada nawet przewodnik głosowy, który ułatwia osobie niewidomej obsługę dykatfonu. Przykładem takiego urządzenia może być Olympus DM-720.

Dostępnych jest też na rynku kilka dedykowanych niewidomym, udźwiękowionych odtwarzaczy książek, które również wyposażone są w dyktafon cyfrowy. Najtańszym z nich jest Czytak NPN3, ale pozostałe mają więcej funkcji. Wiele z nich potrafi czytać głosem syntezatora pliki tekstowe, pliki Word, PDF, HTML, a nawet popularne ebooki ePub. Dodatkowo można za ich pomocą słuchać radia internetowego czy podcastów, korzystając z sieci WiFi. Przykłądem takiego nowoczesnego urządzenia jest Orion, który posiada też klasyczne radio FM, a dzięki umieszczonemu w nim angielskiemu syntezatorowi, umożliwia też czytanie tekstów w języku angielskim. Przy tym do wyboru ma aż 5 głosów polskich.

Czytak NPN3

Orion

Niektóre z wynienionych wyzej funkcji mają również odtwarzacze Victor Reader Stream i PlexTalk Linio Pocket. Oferują one za to możliwość pobierania książek z serwisu online Działu Zbiorów dla Niewidomych Głownej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego bezpośrednio na urządzenie.

Victor Reader Stream

PlexTalk Linio Pocket