Brajl nie tylko od święta
Umiejętność czytania i pisania brajlem jest niezbędna każdemu niewidomemu i wielu osobom słabowidzącym. Pismo to jest dla nas tym, czym zwykłe pismo dla osób widzących.
Powszechnie uważa się, że brajl otworzył niewidomym okno na świat. Dobry brajlista może czytać bardzo szybko - od 200. do 400. słów na minutę. Przy pomocy tabliczki i rysika albo maszyny brajlowskiej oraz brajlowskich skrótów może pisać również bardzo szybko.
Nie ulega wątpliwości, że znajomość brajla jest niezbędna do robienia notatek, uczenia się matematyki, geometrii, języków obcych itp.
Niestety w ostatnich latach liczba niewidomych posługujących się biegle brajlem uległa znacznemu zmniejszeniu. Przyczynił się do tego rozwój i produkcja sprzętu elektronicznego - magnetofonów, komputerów, powiększalników telewizyjnych. Powinniśmy w pełni korzystać z tego sprzętu, nie zapominając jednak, że brajl może nam oddawać nieocenione usługi. Osoby widzące również korzystają z magnetofonów i komputerów, lecz posługują się też zwykłym pismem. Elektronika poszerza możliwości zdobywania informacji i wiedzy, ale nie rozwiązuje wszystkich problemów związanych z pisaniem i czytaniem.
Brak dobrego opanowania umiejętności czytania i pisania brajlem ma niewątpliwie wpływ na funkcjonowanie i radzenie sobie w pracy, w domu czy na uczelni. Wiem, że dorosły niewidomy ma większe trudności w opanowaniu brajla, niż niewidome dziecko. Najczęściej nie nauczy się biegłego czytania. Ale dzięki jego poznaniu będzie mógł sobie radzić w wielu sprawach bez pomocy osoby widzącej. To właśnie daje częściową niezależność.
Oto kilka propozycji wykorzystania brajla w życiu codziennym.
Często zapominamy o terminach spotkań, imieninach przyjaciół, oddaniu pożyczonej książki, odpisaniu na list itp. Założenie kalendarza wymaga trochę pracy i czasu, ale można zamówić odpowiedni notes czy kalendarz dostosowany do indywidualnych potrzeb. Można zaopatrzyć się w skorowidz, gdzie zapiszemy numery telefonów lub całe adresy. Wielu niewidomych zakłada katalogi w postaci luźnych kartek, umieszczonych w skrzyneczce czy tekturowym pudełku. Zapisane kartki z adresami i telefonami układa się w porządku alfabetycznym, co ułatwia szybkie odnalezienie potrzebnej informacji. Warto założyć zeszyt przeznaczony na budżet rodzinny. Systematyczne notowanie przychodów i wydatków może pomóc racjonalnie gospodarować budżetem domowym. Konieczność uiszczania opłat, przechowywania kart gwarancyjnych i instrukcji obsługi sprzętu, zatrzymywania na określony czas ważniejszych listów itp. sprawia, że w domu gromadzą się papiery, których nie potrafimy rozpoznawać. Nawet, jeżeli łatwo nam o pomoc osoby widzącej, to przecież nie we wszystkie sprawy chcielibyśmy wtajemniczać znajomych.
Poza tym korzystniej i przyjemniej jest być możliwie najbardziej samodzielnym również i na tym odcinku.
Proponuję wszystkie potrzebne dokumenty przechowywać w podpisanych brajlem tekturowych teczkach lub koszulkach wpinanych do segregatora. Dokumenty powinny być także podpisane brajlem na karteczkach przypiętych do nich spinaczami. Nie zapominajmy o segregowaniu i podpisywaniu kwitów na bieżąco. Później zapomnimy, co który oznacza.
Pismo brajla z powodzeniem wykorzystujemy przy przechowywaniu leków w domowej apteczce. Podpisaną karteczkę przymocowujemy gumką do buteleczki czy pudełeczka. Można również skorzystać z samoprzylepnej taśmy służącej do wytłaczania liter zwykłych i brajlowskich. Również pojemniki z produktami możemy oznaczyć brajlem. Ułatwi to znacznie ich odnajdywanie.
Niemal w każdym domu są płyty kompaktowe czy kasety magnetofonowe. Nie wyobrażam sobie, aby nie były oznaczane brajlem. Odszukiwanie właściwych, zwłaszcza przy większych ilościach, byłoby koszmarne.
Czasami nawet nie zastanawiamy się, jak bardzo pismo punktowe jest potrzebne. Od naszej pomysłowości i potrzeb zależy, w jakim stopniu będzie ono wykorzystywane i ile da nam samodzielności.
Ryszard Dziewa
